साजरे होणारे सण

गावामध्ये घरगुती गणेशोत्सव अत्यंत उत्साहात साजरा केला जातो. प्रत्येक घरात मातीचा गणपती बसवून सुंदर सजावट, आरत्या, भजन-कीर्तन आणि मोदकांचा प्रसाद यामुळे वातावरण भक्तिमय होते. कुटुंबातील सर्वजण एकत्र येऊन पूजा करतात, शेजारीपाजारी भेटतात आणि एकोपा वाढवतात. काही घरांत दोन, पाच किंवा अकरा दिवस गणपती ठेवण्याची परंपरा असते. शेवटच्या दिवशी “गणपती बाप्पा मोरया, पुन्हा लवकर या!” या जयघोषात विसर्जन केले जाते. हा सण श्रद्धा, परंपरा आणि आनंदाचा संगम मानला जातो.

शिमगा किंवा शिमगोत्सव हा कोकण भागात साजरा होणारा पारंपारिक सण आहे. हा होळीच्या काळात येतो आणि आनंद, नृत्य, गाणी व रंगोत्सवाने भरलेला असतो. गावातील लोक पारंपरिक वेशात नाचतात, ढोल-ताशांच्या गजरात ग्रामदेवतेची पालखी काढतात आणि एकमेकांवर रंग उधळून सण साजरा करतात. शिमगा हा फक्त होळी नव्हे, तर गावातील एकोपा आणि परंपरेचे प्रतीक आहे.

दिवाळी मोठ्या आनंदात आणि पारंपारिक पद्धतीने साजरी केली जाते. घरांची स्वच्छता, रंगरंगोटी आणि सुंदर रांगोळ्यांनी सणाची सुरुवात होते. नरकचतुर्दशीला आंघोळीनंतर सुगंधी उटण्याचा वापर करून अभ्यंग स्नान केले जाते, तर लक्ष्मीपूजनाच्या दिवशी व्यापारी वर्ग आपापल्या देवघरात व दुकानात लक्ष्मीची पूजा करतात. फटाके, दिव्यांची रोषणाई, आणि घरगुती फराळाचा सुगंध गावागावांत दरवळतो. दिवाळी म्हणजे नातेवाईक, शेजारी आणि मित्रमैत्रिणींनी एकत्र येऊन आनंद साजरा करण्याचा, प्रकाश आणि प्रेम पसरवण्याचा सण आहे.

गुढीपाडवा हा सण नववर्षाच्या स्वागताचा आणि आनंदाचा प्रतीक म्हणून मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो. या दिवशी प्रत्येक घराच्या दारात रेशमी वस्त्र, फुलं, नीमपाने, कडुलिंब व साखरेच्या गाठी लावून गुढी उभारली जाते, जी विजय आणि शुभारंभाचे प्रतीक मानली जाते. घराघरात पूजाविधी, नैवेद्य आणि पारंपारिक पक्वान्नांची मेजवानी केली जाते. गावातील लोक नवीन कपडे परिधान करून एकमेकांना शुभेच्छा देतात आणि वर्षभर समृद्धी व आनंद मिळावा अशी प्रार्थना करतात. गुढीपाडवा म्हणजे परंपरा, आनंद आणि नव्या सुरुवातीचा उत्सव आहे.

येथे हरीनाम सप्ताह हा गावातील एक प्रमुख धार्मिक उत्सव असून, यामध्ये कीर्तन, भजन आणि धार्मिक कार्यक्रमांचा समावेश असतो. गावकरी या उत्सवात मोठ्या भक्तिभावाने सहभागी होतात.

याशिवाय ईद हा मुस्लीम समाजाचा महत्त्वाचा सण आहे, जो आनंद आणि ऐक्याचे प्रतीक मानला जातो. तसेच बौद्ध पौर्णिमा हा बौद्ध समाजासाठी विशेष सण असून, या दिवशी गौतम बुद्धांच्या जीवनाशी संबंधित कार्यक्रम आणि प्रार्थना आयोजित केल्या जातात. या सर्व सणांमुळे गावात सांस्कृतिक एकात्मतेचे सुंदर वातावरण निर्माण होते.

स्थानिक मंदिरे

केळये गाव धार्मिक आणि सांस्कृतिक परंपरांनी समृद्ध आहे. येथे गावाचे ग्रामदैवत नवलाई मंदिर अत्यंत श्रद्धेने पूजले जाते आणि दरवर्षी येथे उत्सव साजरा केला जातो. याचबरोबर पावणाई वाघजाई मंदिर हे देखील ग्रामस्थांसाठी आस्था आणि श्रद्धेचे केंद्र आहे.

तसेच लक्ष्मीकांत मंदिर हे सुमारे २५० ते ३०० वर्षे जुने असून, या मंदिराची स्थापत्यकला आणि ऐतिहासिक पार्श्वभूमी गावाच्या वारशाचे प्रतीक आहे. विठ्ठल मंदिर व विश्वेश्वर मंदिर ही दोन्ही १२व्या शतकातील प्राचीन मंदिरे असून, या मंदिरांमुळे गावाला एक विशेष ऐतिहासिक आणि आध्यात्मिक महत्त्व प्राप्त झाले आहे.

लोककला

केळये गावातील लोककला पारंपारिक सण, नृत्य आणि संगीताशी घट्ट जोडलेली आहे. येथे शिमगोत्सव, होळी आणि गणेशोत्सव या काळात पारंपरिक ढोल-ताशा वादन, भजन-कीर्तन, आणि नाच-गाणी ही लोककलांची झलक दिसते. गावातील तरुण मंडळी शिमग्यात “फेरनाच” आणि “वेशभूषा नृत्य” सादर करतात, तर स्त्रिया पारंपारिक गाणी गातात. याशिवाय, कथाकथन, कीर्तन, आणि पारंपरिक वेशभूषेतील नाट्यरूप सादरीकरणे हीसुद्धा केळये परिसरातील लोककलांचा भाग आहेत, ज्यातून स्थानिक संस्कृतीचा वारसा पुढे नेला जातो.

स्थानिक पाककृती

केळये गावातील स्थानिक पाककृती महाराष्ट्राच्या कोकणाच्या पारंपारिक चवींवर आधारित आहेत. येथे मसालेदार आमटी, कोकणच्या फिश करी, मोदक, उकडीचे लाडू, अम्बा चटणी आणि वरण-भात यांसारख्या पारंपरिक पदार्थांना विशेष महत्त्व आहे. सणावार आणि उत्सवाच्या वेळी या पदार्थांची खास तयारी केली जाते. समुद्रकिनारी असल्यामुळे ताजी मासळी वापरून बनवलेले पदार्थ आणि कोकम, तिखट व नारळाचे स्वाद या पाककृतींना खास अद्वितीय चव देतात. गावातील प्रत्येक घरात पारंपारिक पद्धतीने स्वयंपाक केला जातो आणि हा स्थानिक वारसा पुढे नेला जातो.

हस्तकला

केळये गावातील हस्तकला हा स्थानिक संस्कृतीचा महत्त्वाचा भाग आहे. येथे पारंपारिक मातीचे दगडी शिल्प, विणकाम, झोपाळ्यांच्या आणि घरगुती सजावटीच्या वस्तूंचे कारागिरी आढळते. तसेच, मातीच्या गणपती, देवी-देवतांचे मूर्तिकला, रंगीत रांगोळी कला या हस्तकलेतून गावाची सांस्कृतिक ओळख दिसून येते. या कला-हस्तकलेमुळे केळये गावाची परंपरा, कलात्मक कौशल्य आणि स्थानिक वारसा जतन होतो.

बौद्धवाडी येथील बुरुड समाजातील महिला पारंपरिक हस्तकलेत निपुण आहेत. त्या बांबूच्या काड्यांपासून सूप, रोवळी, टोपल्या आणि विविध घरगुती उपयोगाचे साहित्य कुशलतेने तयार करतात. त्यांच्या या हस्तकौशल्यामुळे स्थानिक पातळीवर रोजगारनिर्मिती तर होतेच, पण गावातील पारंपरिक कला आणि संस्कृतीही जपली जाते.

या महिलांचे काम केवळ उपजीविकेचे साधन नसून, ते परंपरेचा वारसा पुढे नेणारे कौशल्यपूर्ण उदाहरण आहे. बांबूपासून तयार केलेल्या वस्तू टिकाऊ, पर्यावरणपूरक आणि आकर्षक असल्यामुळे त्यांना स्थानिक बाजारात चांगली मागणी आहे.